Op 14 mei 2019 nam de Eerste Kamer de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (WKB) aan met als doel zowel de bouwkwaliteit als het bouwtoezicht te verbeteren door inschakeling van private kwaliteitsborgers. Dit omhelst onder meer een ingrijpende stelselwijziging door wijziging van de Woningwet. De beoogde invoeringsdatum is 1 januari 2021, gelijktijdig met de Omgevingswet.
De WKB zal onder andere zorgen voor een heel nieuw systeem van kwaliteitsborging waarbij de markt geacht wordt zelf in te staan voor de door haar te realiseren kwaliteit, oftewel private kwaliteitsborging (PKB). De papieren toets op het bouwplan vooraf wordt vervangen door toetsing in de praktijk op het bouwwerk zoals het is gebouwd, en de vergunninghouder wordt verplicht een onafhankelijke kwaliteitsborger in te schakelen die tijdens de bouw op conformiteit met de bouwtechnische voorschriften uit het Bouwbesluit toetst en verklaart of de getoetste onderdelen aan de voorschriften voldoen. PKB zal gaan gelden voor projecten met zogenoemde klasse I gebouwen, zoals grondgebonden woningen en bedrijfspanden van maximaal twee bouwlagen.
Bij de oplevering van het bouwwerk moet de aannemer dus aan de private kwaliteitsborger worden aangetoond dat aan de regelgeving is voldaan. De aannemer kan dat doen op basis constructietekeningen en -berekeningen, en voor de diverse materialen en installaties middels erkende kwaliteitsverklaringen. Deze kwaliteitsverklaringen voldoen aan protocollen en dienen als toetsingsinstrument. Wanneer bij oplevering blijkt dat een bouwwerk niet volgens de regelgeving en gemaakte afspraken is gebouwd, mag het gebouw niet in gebruik worden genomen. Daarnaast krijgen opdrachtgevers betere mogelijkheden om de aannemer ook na oplevering aan te spreken op gebreken. Ook informeert de aannemer de klant over de manier waarop risico’s tegen schade door het niet nakomen van de verplichtingen en de gebreken na de oplevering zijn afgedekt, bijvoorbeeld door middel van een verzekering.
Publiek toezicht door gemeenten is en blijft ook in het nieuwe stelsel onmisbaar. Wel verandert de werkwijze bij de vergunningverlening en de handhaving. Over deze nieuwe werkwijze, de rol die het bevoegd gezag en de kwaliteitsborger binnen het nieuwe stelsel spelen, de waarborgen die er zijn voor onafhankelijke waarneming en interventie van het bevoegd gezag en de wijze waarop dit nieuwe stelsel geïmplementeerd kan worden, zijn in een bestuursakkoord tussen gemeenten vastgelegd.
PKB zou een lastenverlichting en meer kwaliteit moeten opleveren ten opzichte van de huidige situatie, waarin Instituut Bouwtoezicht na afloop het bouwwerk controleert. Of dit ook zo zal uitpakken, hangt van de praktische uitwerking van een aantal kritische punten, zoals de uitwerking van de toetsingsinstrumenten en de aanwezigheid van voldoende gekwalificeerde kwaliteitsborgers. Tot de invoering van de wet in 2021 wordt daarom met 10% van de eenvoudigere bouwprojecten pilotprojecten gedaan. Als blijkt dat het stelsel onvoldoende werkt of de kosten te veel stijgen, dan kan de Minister besluiten de wet alsnog – of onderdelen van de wet – niet in te laten gaan.
